Procedura postępowania, w sytuacji gdy członek rodziny przebywa lub pracuje poza granicami Polski
Osoby, które wyjeżdżają za granicę w celach zarobkowych są chronione za sprawą aktów prawa międzynarodowego w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Przepisy te zapewniają równe traktowanie każdego obywatela Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii oraz dają prawo do opieki lekarskiej, świadczeń chorobowych, rodzinnych, emerytur czy rent bądź zasiłków dla bezrobotnych. Wskazują, któremu państwu podlega osoba pracująca lub prowadząca działalność za granicą. Gwarantują, że świadczenia nabyte w jednym państwie, będą wypłacane także jeśli osoba uprawniona przeniesie się do innego państwa. Uzupełniają prawo wewnętrzne danego państwa, chroniąc osoby wykonujące pracę za granicą przed utratą ochrony w zakresie zabezpieczenia społecznego. Regulacje te służą ochronie interesów osób przemieszczających się w celu podejmowania zatrudnienia na terytorium różnych państw.
W przypadku przebywania wnioskodawcy lub członka jego rodziny poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego organ właściwy przekazuje wniosek wraz z dokumentami wojewodzie. Wojewoda, jako organ właściwy ds. koordynacji świadczeń rodzinnych i świadczenia wychowawczego ustala czy i od kiedy w danej sprawie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz ustala, które państwo członkowskie ma pierwszeństwo w wypłacie świadczeń – osoba zainteresowana nie ma możliwości dokonania wyboru pomiędzy jednym a drugim państwem, z którego chciałaby otrzymywać świadczenia na dzieci.
Jeżeli zachodzi koordynacja, a Polska jest krajem właściwym do wypłaty świadczeń na zasadzie pierwszeństwa wojewoda wydaje decyzję. W przypadku ustalenia, że w danej sprawie Polska nie jest krajem pierwszym do wypłaty świadczeń rodzinnych, wniosek złożony w Polsce zostaje przekazany do instytucji właściwej państwa członkowskiego, której ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa w celu rozpatrzenia, jednocześnie informując o tym fakcie wnioskodawcę. Jest to mechanizm, który ma na celu wyeliminowanie sytuacji jednoczesnego pobierania świadczeń w więcej niż jednym kraju, ponieważ przepisy unijne nie pozwalają na pobieranie świadczeń rodzinnych w pełnej kwocie równocześnie w różnych krajach. Państwo właściwe mające pierwszeństwo wypłaca pełną kwotę świadczeń rodzinnych – po spełnieniu kryteriów przewidzianych w jego ustawodawstwie, natomiast drugie państwo wypłaca dodatek dyferencyjny. Jest to kwota wynosząca różnicę między wysokością świadczeń, w przypadku gdy ich wysokość w drugim państwie przewyższa sumę świadczeń w pierwszym państwie – tak, aby osoba zainteresowana otrzymała najwyższą możliwą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z państw członkowskich.
Świadczenia, które podlegają koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego to:
- świadczenia objęte ustawą o świadczeniach rodzinnych, takie jak: zasiłek rodzinny z dodatkami, zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne, świadczenie rodzicielskie, specjalny zasiłek opiekuńczy;
- świadczenie wychowawcze;
- jednorazowe świadczenie „Za życiem”;
- zasiłek dla opiekuna.
Świadczenia, w przypadku których nie mają zastosowania przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego to:
- jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe);
- świadczenia z funduszu alimentacyjnego;
- dobry start (300+).
Ważne informacje
Wypełniając wniosek ważne jest wskazanie danych członków rodziny przebywających za granicą, a mianowicie: imienia i nazwiska / numeru PESEL / kraju przebywania / adresu zamieszkania poza granicami RP / nazwy i adresu pracodawcy lub miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Wykaz dokumentów dołączanych do wniosku w przypadku gdy członek rodziny pracuje za granicą Polski:
- dokument potwierdzający fakt podjęcia zatrudnienia/założenia działalności gospodarczej – osoba starająca się o świadczenie powinna przedstawić dokumenty z zagranicy w języku polskim;
- w przypadku oddelegowania pracownika/osoby prowadzącej działalność gospodarczą za granicę Polski należy potwierdzić fakt oddelegowania na podstawie druku A1 wystawionego przez ZUS/KRUS (zaświadczenie A1 potwierdza, któremu ustawodawstwu w zakresie zabezpieczenia społecznego podlega dana osoba);
- oświadczenie dotyczące pobytu za granicą, aktywności zawodowej w Polsce oraz utraty i uzyskania dochodu;
- dokumenty stwierdzające wysokość dochodu rodziny.
Ustalanie koordynacji
W przypadku nowych, nierozpatrzonych wcześniej przez gminę wniosków, względem których zastosowanie mają przepisy o koordynacji, wojewoda ma obowiązek wydać decyzje w przedmiocie polskich świadczeń albo przekazać na zasadzie pierwszeństwa wnioski do instytucji zagranicznej celem rozpatrzenia.
W przypadku rozpatrzonych wcześniej przez gminę wniosków, względem których wojewoda ustali, że mają zastosowanie przepisy o koordynacji, gmina ma obowiązek uchylenia decyzji przyznających świadczenia za okres, w którym osoba podlega ustawodawstwu innego państwa i przekazania całej dokumentacji do wojewody. Dopiero wówczas wojewoda może wydać decyzje w przedmiocie polskich świadczeń albo przekazuje wnioski, na zasadzie pierwszeństwa, do instytucji zagranicznej celem ich rozpatrzenia.
Jeżeli wojewoda ustali, że w danej sprawie nie mają zastosowania przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego:
- odsyła wniosek do gminy, co w konsekwencji powoduje obowiązek jego rozpatrzenia przez organ właściwy w oparciu o ustawodawstwo polskie;
- w przypadku wniosków, w stosunku do których zostały wydane decyzje przez gminę, powoduje to obowiązek nieprzerwanej realizacji świadczeń przyznanych prawomocnymi decyzjami przez organ właściwy.
Załączniki do pobrania
